Ekmek ve Gül olarak okullarda bir öğün ücretsiz yemek talebi ile başlattığımız kampanya, kadınların kapı kapı, ev ev örgütledikleri bir mücadele ile ülkenin en temel gündemlerinden biri oldu. Milletvekilleri gündem etti, Mecliste konuşmalar yapıldı. Milli Eğitim Bakanlığı bütçe görüşmelerinin temel konularından biri oldu.

Birçok yol yöntem denedik hep birlikte, mücadelenin birçok aracını denedik. Açtığımız davaları da bu kapsamda ele aldık. İki dava açtık. İlki, Tuzluçayır Kadınları Derneği adına okul çağındaki tüm çocuklara bir öğün ücretsiz sağlıklı yemek sağlanması talepli davamızdı.

Ankara 3. İdare Mahkemesi reddetti davamızı, istinaf mahkemesi itirazımızı dikkate almadı, doğru düzgün bir gerekçe yazmaya dahi zahmet etmediler hatta. Çocukları açlığa terk etmekte bir sorun görmediler özetle.

Bir öğün mücadelesini hatırlayalım...

Ancak kadınların ısrarlı süren mücadelesi ikinci bir dava açmamıza neden oldu. Şimdi geriye dönüp hatırlayalım hep birlikte. Israrlı ve inatçı mücadele 2022-2023 eğitim öğretim döneminin ikinci yarısında anaokullarında bir öğün ücretsiz yemek verilmesi kararına neden olmuştu. Milli Eğitim Bakanlığı anaokulu çocuklarına ücretsiz yemek verileceğini duyurmuş, bunu her yerde ilan etmişti.

Bir yarım dönem sürdü bu uygulama, 2023-2024 yılı eğitim öğretim dönemi başladığında ise çocuklarını anaokuluna götüren ve bu uygulamanın devam edeceğini düşünen kadınları kötü bir sürpriz bekliyordu. Okullar kendilerine ödenek verilmediğini söylemeye başladı ve anaokullarında yemek verilmeyeceği anlaşıldı.

Milli Eğitim Bakanlığı hiçbir açıklama yapmadı bu konuda. Sonradan anlaşıldı ki bir yazı ile anaokullarında yemek uygulamasına son vermişler, gerekçe yok, açıklama yok. Okulun kapısında bu durumu öğrenen binlerce insan var.

Bu hukuksuzluğa karşı açtık ikinci davamızı. 2023 yılı kasım ayında Esenyalı Kadın Dayanışma Derneğinden Necla adına başladık bu sürece. Anaokuluna giden çocuğu için bir öğün ücretsiz yemek uygulamasından yararlanamamış birçok kadın adına açtık davayı. Yürütmeyi durdurma istedik, ama bunu yapmak yerine süreci uzattılar.

‘Para yok’ yalanına karnımız tok

İdare Mahkemesinden Danıştay’a gönderilen dosyamızı uzun süre gündeme almadı Danıştay 8. Daire Başkanlığı. Tam bir yıl sonra 2024 yılı kasım ayında yürütmeyi durdurma talebimizi reddettiler. İtiraz ettik, belgeler sunduk, ‘dosyayı öne alın’ dedik, beklettiler dosyayı bir işlem yapmadan. Yine bir yıl sonra 2025 yılı aralık ayına duruşma günü verdi. Davayı açtığımız 2023 yılında 13 bin 745 lira olan açlık sınırı, 2025 yılı kasım ayı itibarıyla 29 bin 827 liraya ulaştığı bu arada. Aradan iki eğitim öğretim yılı geçti. Açlık büyüdü, yoksulluk arttı, rakamlar her geçen gün çocukların açlığı anlamına geldi.

Milli Eğitim Bakanlığının hiçbir açıklama yapmaya zahmet bile etmeden anaokullarında yemek vermekten vazgeçmesinin sonuçları çocukların eğitim hakkının en başından engellenmesi anlamına geliyor. Bu nedenle çok önemli bir dava söz konusu olan.

Yargılama boyunca, “Paramız yok” “yargı karışamaz, Bakanlık takdir eder ne yapacağına”, “anaokullarında eğitim zorunlu değil” dediler.

Peki gerçekten devletin parası yok mu? Bu dönem aynı zamanda bütçe dönemi olduğu için rakamlar üzerinden konuşabiliriz kolaylıkla. Açlık sınırı 28 bin lira, yoksulluk sınırı ise 92 bin liraya dayanırken Cumhurbaşkanlığı 2026 yılı bütçesi 21 milyar 286 milyon lira olarak açıklandı. Cumhurbaşkanlığı Sarayının günlük harcaması yaklaşık 58 milyon lira oluyor bu hesapla.

Cumhurbaşkanlığı bütçesinde, “kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan yardımlar” adı altında 2026 yılında vakıf ve derneklere 80 milyon lira aktarılması öngörüldü. Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesindeki artış da dikkat çekici. Diyanet İşleri Başkanlığı için teklif edilen bütçe 174 milyar lira.

Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden görüyoruz ki, genel bütçeden eğitime ayrılan pay giderek düşüyor. 2002’de eğitim yatırımlarına ayrılan pay yüzde 17.18 iken 2026’da eğitim yatırımlarına ayrılan pay yüzde 8.26’ya geriledi. Bu oran geçtiğimiz yıl ise yüzde 9.73 idi.

Mücadeleye devam edeceğiz...

Bu tablo nerelere bütçe ayrıldığını açıkça gösteriyor. Çocuklara okullarda bir öğün ücretsiz yemek için düzenleme yapmak maddi açıdan olanaksız değil. Söz konusu olan bir tercih ve bu tercih çocukları aç bırakmak anlamına geliyor.

2025 yılı kasım ayı verilerine göre 15-19 yaş arası bir çocuğun gıda harcaması 8 bin 839 lira 14 kuruş, 4-6 yaş arası bir çocuğun gıda harcaması ise 4 bin 808 lira 17 kuruş görünüyor. Asgari ücretin 22 bin lira olduğu ülkede iki ya da üç çocuklu bir ailenin çocukları için harcamak zorunda kalacağı gıda harcaması 13 bin lira ile 21 bin lira arasında. Hesap çok açık ve net. Devletin okula giden çocukları desteklemesi, anaokulundan itibaren zorunlu eğitimi sürdürebilmelerinin olanaklarını yaratması zorunlu. Milli Eğitim Bakanlığının en temel görevi de zaten bu.

Çocuklar eğitime devam edemiyor. İş yerleri çocuk işçilerle dolu. Neredeyse her gün ölen çocuk işçilere ilişkin haberler alıyoruz. Kız çocuklarının erken yaşta evlenmesi için çabalanıyor.

İşte tüm bunların davası söz konusu olan. Davanın sonuçlarından, sonunda denileceklerden bağımsız bir mücadele söz konusu olan. Bir öğün ücretsiz yemek mücadelesi, çeşitli biçimlerle, çeşitli yöntemlerle mücadelenin farklı araçları ile devam ediyor.

Evet, göreve çağırıyoruz Milli Eğitim Bakanlığını. Çocukları MESEM’lere mahkum etmek isteyen, eğitimle yan yana gelemeyecek vakıf ve derneklerle protokoller imzalayan, ÇEDES’lerle bilimsel eğitimden uzaklaşmaya çalışan, karma eğitimi tartıştırıp kız çocuklarının eğitim hakkını yok etmeye çalışan Milli Eğitim Bakanlığına açtığımız dava ile hep birlikte Bakanlığa “görevini yap” diyoruz.

Görevini yapıncaya kadar da mücadeleye devam edeceğiz...

Fotoğraf: Evrensel